بررسی ویژگیهای زبانی شعر کودک و سطح لغوی و نحوی آن در اشعار مصطفی رحماندوست و اسدالله شعبانی

ادبیات کودک و نوجوان از نظر سبک شناسی در ادبیات فارسی بی سابقه است و با این که در ماهیت خود آموزشی است ،ولی درداشتن ارزش هنری ، با ادبیات بزرگسال تفاوتی ندارد . زمینه های رویش شعر کودک معاصر در زمان مشروطه فراهم و در زمان نیما یوشیج رویش آن آغاز شد . نوآوریهای نیما در شعر فارسی ، انعطافی را که شعر کودک نیاز داشت ، پدید آورد . بعد از او تلاشهای نظری محمود کیانوش و عوامل موثر دیگر موجب بالندگی شعر کودک شد . تا این که در عصر حاضر، شعر کودک در حیطه های زبانی ، تخیل و موسیقی سبک منحصر به فردی دارد . در ادبیات فارسی تعاریف پراکنده ای از شعر کودک شده است . ولی ظاهراً تعریف اسد الله شعبانی از بقیه جامعتر است . به نظر او « شعر کودک در درجه اول شعر است ، به اعتبار ابزار شعر ؛ یعنی کلام و عناصر تشکیل دهنده آن . سپس در درجه دوم ، متناسب با سطح نیازها و امکانات کودک .» تعریف مذکور محور پژوهش در این پایان نامه قرار گرفته است . شعر کودک مانند شعر بزرگسال از عناصر شعری خیال ، فرم ، زبان ، وزن و درونمایه خلق می شود و در سطوح مختلف زبانهای ادبی قابل بررسی است . دربرسی علمی بهتر است ، زبان شعر کودک در دو حوزه مطرح شود ؛ زبان به عنوان ابزار کار و زبان ویژه در سطح کل شعر . در این پژوهش زبان ابزاری به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای تصویر آفرین ، نمادگرا و هنجارگریز مطرح و زبان کلی به انواع زبان روایت ، تصویرگرا ، زبان ایجاز و زبان گفتار تقسیم بندی و بررسی شده است . توجه به امکانات زبانی و نیازهای عاطفی کودک ، اصلیترین عامل محدودیت شعر کودک و موجب تقویت جنبه هنری آن می شود و این مختصات و فراهنجاریهای زبانی به عنوان تفکر کودکانه تفسیر می شود و شامل تک گوییهای طولانی ، لذت ازتکرار کلام ، تفکر شهودی و ... است . مباحث نظری فوق در بعضی اشعار برجسته مصطفی رحماندوست و اسد الله شعبانی بررسی شد . دلیل انتخاب این دو شاعر این بود که رحماندوست از شخصیتهای چندوجهی و از ستونهای اصلی شعر کودک در ایران به حساب می آید و شعبانی هم از شاعران فعال و صاحب سبک شعر کودک معاصر است . هر دو بر اساس رویکرد نظری خود ، شاخصهای سبکی خاصی در زبان شعرکودک دارند . با توجه به بررسیها معلوم شد رحماندوست در خلق زبان روایت اول شخص ، وصفهای زنده و رئال و خلق زبان مناسب برای اشعار آیینی کودک مهارت دارد و شعبانی در آفرینش تصاویر زنده مطابق با گروههای سنی، طبیعتگرایی ، کاربرد واژگان بومی و کاربرد بعضی شگردهای شعر کوتاه تبحّر دارد . فراوانی بعضی از مختصات زبانی و آثار دو شاعر به صورت جدول تنظیم شده است . کلید واژه : شعر معاصر کودک ، زبان شعر کودک ، امکانات زبانی کودک ،زبان شعر رحماندوست ، زبان شعر شعبانی .